Ότι προηγείται αποτελεί διαφημιστικό υλικό και δεν αφορά τη σελίδα
Από τα περιεχόμενα του 3ου τεύχους
«Αφιέρωμα στον Υπαρκτό Υπερρεαλισμό»
“Ενάντια στους Ταριχευτές του
Μέλλοντος” του Διαμαντή Καράβολα
“Για τον σύγχρονο Σουρρεαλιστή Κινηματογραφιστή
Jan Svankmajer” του Ανδρέα Παγουλάτου
“Οι Υπερρεαλιστές του Αινώ” του Γιώργου
Γιαννόπουλου
“O Υπερρεαλισμός και η Μηχανή” του
Pierre Petiot
“Υπερρεαλισμός και Ελευθερία” του Joao Garcao
“Οι λέξεις αρνούνται να μας
υπακούσουν”
Υπερρεαλιστές του
Leincester
και ομάδα Upland
Trout
“Ο Andre
Breton και οι πολιτικές
θέσεις του Υπερρεαλισμού”
του Jay
Woorlich
Υπόλοιπα θέματα του 3ου
τεύχους: “Για τον Καβαδία” του Μανώλη Λούη, “Η ποίηση του Γιώργου Κοφινά” της Ρένας Παναγοπούλου, “Για τα στρώματα της αφήγησης στο έργο
του Δημοσθένη Βουτυρά” του Βάσια Τσοκόπουλου, “Κατ’ Εικόνα” (Διήγημα) του
Δημοσθένη Βουτυρά, “Joe Strummer-Punks not Dead ” του Γιώργου Χλωρού, Γιάννης
Αλεξανδρόπουλος (Ποίηση), Μάκης Χρυσοστομίδης (Ποίηση).
Ενάντια στους ταριχευτές του μέλλοντος
0 Υπαρκτός Υπερρεαλισμός είναι εδώ!
“Λασπωμένη,
ατιμασμένη, βουτηγμένη μέσα στο ίδιο της το αίμα, στάζοντας πύον: να πως
παρουσιάζεται η αστική κοινωνία, να ποιο είναι το αληθινό της πρόσωπο. Δεν
είναι πια όπως άλλωτε που φτιασιδομένη και φορώντας το πέπλο της
εντιμότητας, επιδίδονταν στην κουλτούρα και στη φιλοσοφία, στην ηθική και
στη τάξη, στην ειρήνη και το δίκαιο. Τώρα μοιάζει με άγριο ζώο που σπείρει
τη χολέρα στον πολιτισμό και την ανθρωπότητα”. Ρόζα Λούξεμπουργκ
Ξεκινάμε
από αυτό το τεύχος και θα συνεχίσουμε και στα επόμενα, την παρουσίαση διαφόρων σύγχρονων υπερρεαλιστικών ομάδων και καλλιτεχνών.
Μα
-θα προλάβουμε το ερώτημα- υπάρχει ακόμα υπερρεαλισμός; όπως λένε, ο
υπερρεαλισμός δεν είναι ένα κίνημα που γεννήθηκε στον μεσοπόλεμο και έσβησε
κάπου γύρω στο ’50 με ’60; Άλλωστε τόσο
μελάνι έχει χυθεί σε αναφορές και αναλύσεις, αλλά τίποτα νεότερο για
την μετα-Μπρετόν εποχή. Πρόσφατα
μάλιστα, με αφορμή τον θάνατο του Roberto Matta διαβάσαμε στον τύπο ότι «πέθανε και
ο τελευταίος των Σουρεαλιστών»!
Δυστυχώς,
αυτές οι μεγαλόστομες ανιστόρητες ανοησίες από μεγαλόσχημους «ειδικούς», οι
οποίοι ποτέ δεν κατάφεραν να διακρίνουν τον βιολογικό από τον πνευματικό
θάνατο, (είτε από αδυναμία να αντιληφθούν την δύναμη των ιδεών, είτε επειδή ο
δικός τους πνευματικός θάνατος έχει προηγηθεί του βιολογικού τους) ακούγονται
από παντού και επιβάλλονται ελλείψει μιας διαφορετικής πληροφόρησης. Ιδιαίτερα
στη χώρα μας, ο Υπερρεαλισμός προβάλλεται σαν οριστικά τελειωμένος, από ένα
σορό μελετητές και ειδικούς, οι οποίοι δεν ξεχνούν κάθε τόσο να τον μνημονεύουν
με υποκριτικό θαυμασμό στα αφιερωματικά τους ευχέλαια.
Όμως
τα πράγματα δεν είναι έτσι μα ούτε και θα μπορούσαν να είναι. Ο Υπερρεαλισμός,
αν και περνώντας διαρκώς μέσα από συμπληγάδες -γεγονός προδιαγεγραμμένο για
κάθε επαναστατικό κίνημα- παραμένει μέχρι σήμερα ζωντανός, στρατεύοντας στις
τάξεις του νέους εκφραστές και υπέρμαχους, ενώ βλέπουμε να προστίθονται από
διάφορα σημεία του κόσμου καινούριες ομάδες δίπλα στις καταξιωμένες
παλαιότερες.
Είναι
ανόητο, άλλωστε να πιστεύει κανείς ότι μπορεί να εξαφανιστεί ένα πνευματικό
κινήμα από την στιγμή που εξακολουθούν να παραμένουν οι αιτίες που το γεννήσανε
και πόσο μάλλον όταν οι επιθυμίες του παραμένουν ανεκπλήρωτες. Και αν η εποχή
του μεταπολέμου δεν στάθηκε στο «ύψος» του Υπερρεαλισμού κατά την προσφιλή
διαπίστωση του Μ.Ναντό*, (μια περίοδο που χαρακτηρίστηκε από την μακρόχρονια
ανακωχή μεταξύ των δύο μεγάλων συγκρουόμενων δυνάμεων στις μητροπόλεις, του
κεφαλαίου και της εργασίας), σήμερα η εποχή αυτή φαίνεται πλέον να ολοκληρώνει
τον κύκλο της και η ιστορική αναγκαιότητα
να επαναφέρει προς επίλυση τα ίδια προβλήματα που μάταια η ανθρωπότητα
προσπάθησε να απωθήσει στο συλλογικό της ασυνείδητο.
Σ’
αυτές τις συνθήκες, ο Υπερρεαλισμός συνεχίζει να παραμένει στις επάλξεις,
ακοίμητος και αδιάλλακτος πολέμιος του παρηκμασμένου και αυτοκαταστροφικού
αστικού πολιτισμού, κληροδοτώντας στους νεότερους προπαντός μια στάση απόλυτης
ηθικής αντίθεσης απέναντι σε κάθε μορφής καθεστηκυίας τάξης, και όχι όπως τον
θέλουν σαν μία ακόμα πεπερασμένη καλλιτεχνική avant-garde.
Και
αν το σύστημα σήμερα δείχνει τόσο ανεκτικό σε σημείο που να ενθαρρύνει τα
διάφορα ανώδυνα για την κυριαρχία του καλλιτεχνικά σοκ, αντίθετα παραμένει
αμείλικτο όταν έρχεται αντιμέτωπο με την ιδεολογική θέση. Οι Υπερρεαλιστές διατύπωσαν
τις πολιτικές τους θέσεις από νωρίς, κάτι που επιμένουν να κάνουν μέχρι σήμερα,
(όπως δείχνουν και τα κείμενα που ακολουθούν) πληρώνοντας το τίμημα της
επιδεικτικής αγνόησής τους από το καλλιτεχνικό κατεστημένο. Άλλα «άφες τους
νεκρούς θάψαι τους εαυτών νεκρούς»
και ας ρίξουμε εμείς λοιπόν το φως εκεί που πρέπει!...
Διαμαντής
Καράβολας
“Οι Υπερρεαλιστές του Αινώ”
Κονστάντ
Μαλβά περίφημος
προλετάριος ποιητής και συγγραφέας
που η ομάδα του Αινώ παρουσίασε τιμητικά στο 1ο τεύχος του
περιοδικού "MAUVAIS TEMPS". Ανθρακωρύχος,
από την περιοχή του Μπορινάζ, συμμετείχε ενεργά στο εργατικό και
σοσιαλιστικό κίνημα του Βελγίου.
Μια από τις χώρες
όπου οι ριζοσπαστικές ιδέες του υπερρεαλιστικού κινήματος βρήκαν από την πρώτη
στιγμή θετική ανταπόκριση είναι το Βέλγιο. Οπωσδήποτε η γεωγραφική γειτνίαση
της μικρής αυτής χώρας με το Παρίσι, όπου το 1919 πρωτοεμφανίζεται το κίνημα, η
κοινή γλώσσα με τους γάλλους ιδρυτές, οι ιστορικές ιδιαιτερότητες που συνδέουν
τους λαούς των δύο χωρών αλλά και οι σημαντικές κοινωνικές και πολιτικές
ιδιομορφίες του Βελγίου καθιστούν απόλυτα κατανοητή τη στενή σχέση που
αναπτύχθηκε και καλλιεργήθηκε μεταξύ γαλλικού και βελγικού υπερρεαλισμού.
Εκτός από τον διάσημο,
μεταπολεμικά, Βέλγο ζωγράφο Ρενέ Μαργκρίτ φλαμανδικής καταγωγής, που
πρωτοεμφανίζεται με έργο του το 1919 και το 1927 μετακομίζει στο Παρίσι όπου
ζει και δημιουργεί, και τον εξίσου γνωστό σπουδαίο εικαστικό Παυλ Ντελβώ που
ζει στη βελγική πρωτεύουσα, εμφανίζονται δύο σημαντικές ομάδες που έχουν ως
σημείο αναφοράς το γαλλικό υπερρεαλιστικό κίνημα.
Η πρώτη, η
αποκαλούμενη "Ομάδα των Βρυξελλών" έχει ως πρωταγωνιστή τον χημικό
και ποιητή Πωλ Νουζέ που είναι από τα ιδρυτικά μέλη του Βελγικού Κομμουνιστικού
Κόμματος το 1919, και εμφανίζεται για πρώτη φορά στις 22 Νοεμβρίου του 1924
στις Βρυξέλλες. Το πρώτο της υπερρεαλιστικό μανιφέστο, μιας σειράς που θα
ακολουθήσει με τον τίτλο "Αλληλογραφία", εκτός του Νουζέ
συνυπογράφουν οι Καμίλ Γκεμάνς και Μαρσέλ Λεκόμ. Είναι η εποχή που ο Μπρετόν
δημοσιεύει το πρώτο Μανιφέστο του Υπερρεαλισμού". Αργότερα στα υπάρχοντα
μέλη θα προστεθούν οι Λουίς
Σκουτενέρ και Ιρέν Αμουάρ, Πωλ Ορεμάν, Αντρέ Σουρί, Ρενέ Μαγκριτέρ, Ε.Λ.Τ.
Μεσένς.
Μια δεκαετία αργότερα,
και συγκεκριμένα στις 29 Μαΐου του 1934 ιδρύεται στην πόλη της γαλλόφωνης
Βαλονίας του Βελγίου Λα Λουβιέρ το κίνημα "Ρήξη" από του νεαρούς
δικηγόρους Αχιλλέα Σαβέ και Αντρέ Λοράν, που είναι φίλοι από τα φοιτητικά τους
χρόνια στη Νομική Σχολή του Ελεύθερου Πανεπιστημίου των Βρυξελλών (U.L.B.). Συμμετέχει
και ο Αντρέ Παρφοντρί. Πρόκειται για την κορύφωση μιας σειράς ζυμώσεων που
έχουν μεσολαβήσει και οι οποίες οδηγούν στη δημιουργία ενός πυρήνα
υπερρεαλιστικής δραστηριότητας με πρωτοποριακά εικαστικά γεγονότα και παραγωγή
πλούσιου λογοτεχνικού έργου. Κι όλα αυτά σε μια περιοχή που αποτελεί το
επίκεντρο της βελγικής εργατικής τάξης. Η ύπαρξη της ομάδας αυτής που συνθέτουν
πρωτοπόροι διανοούμενοι θα οδηγήσει αργότερα σ' αυτό που θα ονομαστεί ως
"υπερρεαλισμός του Αινώ".
Το Αινώ βρίσκεται στην
περιοχή Μπορινάζ της Γαλλόφωνης Βαλονίας και είναι ένα τεράστιο βιομηχανικό
κέντρο όπου κυριαρχούν τα ανθρακορυχεία και τα εργοστάσια επεξεργασίας
μετάλλων. Το Μπορινάζ, η ραχοκοκκαλιά της βελγικής βιομηχανίας τουλάχιστον
μέχρι την δεκαετία του 1960, είναι μια περιοχή με παράδοση στους κοινωνικούς
αγώνες. Οι απεργιακές κινητοποιήσεις των ανθρακωρύχων, οι καταλήψεις των
εργοστασίων και η αιματηρή επέμβαση των στρατιωτικών μονάδων έχουν σημαδέψει
την ιστορία της περιοχής και τις ψυχές των κατοίκων της.
Κι ενώ το Φεβρουάριο
του 1935 ο Αχιλλέας Σαβέ εκδίδει την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο:
"Pour cause determine" η ομάδα αποφασίζει να μελετά προλεταριακή,
υπερρεαλιστική και επαναστατική ποίηση. Στις συνεδρίες συμμετέχει τώρα και ο
Φερνάν Ντυμόν, ο οποίος είναι φίλος του Μπρετόν κα μοιράζεται τις ίδιες
θεωρητικές ανησυχίες. Ο Ντυμόν, το πραγματικό του όνομα είναι Φερνάντ
Ντιμουστιέ, ένας λογοτέχνης με ικανότητες θεωρητικής σύνθεσης συμβάλλει
καθοριστικά στην προσέγγιση της ομάδας του "Αινώ" με το υπερρεαλιστικό
κίνημα. Τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς, η ολομέλεια της "ΡΗΞΗ"
αποφασίζει να προσχωρήσει στο υπερρεαλιστικό κίνημα. Στη συνεδρίαση παραβρίσκεται ως
απεσταλμένος της ομάδας των Βρυξελλών ο Ε.Λ.Τ.Μεσένς. Στα πλαίσια της κοινής
τους δράσης συνυπογράφουν την προκήρυξη "ΤΟ ΜΑΧΑΙΡΙ ΣΤΟ ΚΟΚΚΑΛΟ",
όπου καταγγέλλεται η αθλιότητα της συμφωνίας Στάλιν-Χίτλερ. Την ίδια χρονιά
στην Λα Λουβιέρ η "ΡΗΞΗ" διοργανώνει μεγάλη υπερρεαλιστική έκθεση
ζωγραφικής. Συμμετέχουν με έργα τους οι Αρπ, Μπράουνερ, Ντε Κίρικο, Κολινέ,
Νταλί, Ερνστ, Μαρσέλ Ζαν, Κλέε, Ντόρα Μάαρ, Μαργκρίτ, Μεσένς, Μισελέ, Μιρό, Μαν
Ρέι, Μαξ Σερβέ και Υβ Τανγκί.
Παράλληλα εκδίδει το
πρώτο της περιοδικό με τον τίτλο "MAUVAIS TEMPS" στις 26 Οκτωβρίου
1935. Στο τεύχος παρουσιάζουν τον Κονστάν Μαλβά, ένα προλετάριο συγγραφέα της
περιοχής του Μπορινάζ, που αντιπροσωπεύει την σοσιαλιστική πτέρυγα της ομάδας.
Η ομάδα διαλύεται το
καλοκαίρι του 1939. Οι διεθνής εξελίξεις, οι πολιτικές, αισθητικές και
ιδεολογικές διαφοροποιήσεις στον πυρήνα της "ΡΗΞΗΣ", οι διαφορετικές
προσωπικότητες των πρωταγωνιστών της και ο παγκόσμιος πόλεμος που πλησιάζει
απειλητικά κλείνουν τον πρώτο κύκλο της ιστορικής ομάδας. Τον Ιούνιο της ίδιας
χρονιάς γίνεται η επίσημη συγκέντρωση της "Υπερρεαλιστικής ομάδας του
Αινώ". Συμμετέχουν εκτός από τους Ντυμόν, Σαβέ, και Μαρσέλ Λεφράνκ οι
Αρμάντ Σιμόν και ο Λουίς βαν ντε Σπήγκελ και άλλοι.
"Ο
υπερρεαλισμός ήταν μια πραγματική απελευθέρωση, άμεσα συνδεδεμένη με τα
κοινωνικά και επαναστατικά ζητήματα που έθεσε η απεργία των εργατών το 1932. Η
σύνθεση των απόψεων για την ποίηση και των πολιτικών μου πεποιθήσεων
πραγματοποιήθηκε αβίαστα", έγραψε ο Αχιλλέας Σαβέ συμπυκνώνοντας το
δυναμικό χαρακτήρα του υπερρεαλιστικού κινήματος. Η ιστορική πορεία και η
επικαιρότητα των ιδεών του ριζοσπαστικού αυτού κινήματος φαίνεται να
επιβεβαιώνουν την κρίση του.
Γιώργος Γιαννόπουλος
Θεσσαλονίκη Μάρτιος
2003
8/6/2005
Ότι ακολουθεί αποτελεί διαφημιστικό υλικό, ξένο προς τη σελίδα